Centraal Museum Utrecht
De ommuurde stad
Geschiedenis van een stadsverdediging
Hoe bescherm je je stad? Hoe zorg je dat iedereen zich veilig voelt? ‘De ommuurde stad’ gaat in op de al duizenden jaren durende zoektocht van de mens naar veiligheid en de rol die de stadsmuren daar eeuwenlang in hebben hebben gespeeld.
Naast veel bijzondere schilderijen, middeleeuwse miniaturen, tekeningen en oude wapens, zijn er ook speciaal voor de tentoonstelling gemaakte 3D-reconstructies en animaties te zien.
De bouw, de bezetting, de belegeringen en de rol van de burgers; alles komt aan bod in het bijzondere verhaal over de Utrechtse stadsverdediging, die bestond van 1122 tot omstreeks 1830. Natuurlijk worden de aanpassingen in met name de zestiende eeuw, de sloop in de negentiende eeuw én de huidige betekenis voor de stad niet vergeten.
Voor het ontwerp gebruikten we de visuele taal van (stads)muren en verdedigingswerken in combinatie met een helder kleurgebruik. Grote jaartallen geven een context van tijd. Bij binnenkomst sta je oog in oog met twee gekruiste bronstijdzwaarden – het eerste wapen dat puur bedoeld was als wapen van mens tegen mens. Een ruimtelijke tijdlijn van vitrine-eilanden laat de ontwikkeling zien van een Romeinse nederzetting, via palissades en verdedigingswallen naar de 10 meter hoge muren waar Utrecht mee werd ommuurd.
De hoge muren met kantelen zijn op grafische wijze weergegeven op de hoge wanden van de zalen. In de tweede zaal word je er geheel door omringd. Hier weer een centraal presentatie eiland, nu in de vorm van Utrecht rond 1345, waarop vaandels, gildezegels, wapens en wapenuitrusting een blik geven op de oorlogsvoering van die tijd. Omringend op de hoge, baksteenrode wanden hangen de schilderijen die de ommuring in al zijn aspecten laten zien.
In de derde zaal loop je recht in de loop van een 15e eeuws kanon. Deze staat gepresenteerd, samen met andere wapens en objecten uit deze periode, op een centraal eiland met taps toelopende wanden. In vorm verwijzend naar de wijziging die de komst van het kanon betekende voor de stadsmuur: de muren zijn verlaagd en verdikt om de ijzeren kogels te kunnen weerstaan. Dit is duidelijk zichtbaar en ervaarbaar in de verlaagde, grafische representatie van de wanden rondom.
Door een poort kom je in een donkere, intieme rondgang langs de omwalling via prachtige tekeningen van Herman Saftleven. Het verval van de muur is al goed zichtbaar. Rampjaar 1672 betekent het begin van het einde van de stadsmuur.
In de laatste zaal loopt de grafische muur schuin weg. Het verval is verder ingetreden, de muur brokkelt af. Centrale eilanden tonen het oorlogsschip De Utrecht als verlegde aandacht naar de Republiek, en een stuk van een neergestorte bommenwerper uit WO II. Met de uitvinding van het vliegtuig waren muren of waterlinies in één klap militair strategisch achterhaald en verloor de muur zijn verdedigingsfunctie.
ONTWERP
ruimtelijk en grafisch ontwerp
LOCATIE
Centraal Museum Utrecht
OPPERVLAKTE
1100 m2
TE ZIEN
12 september 2020 – 17 januari 2021
REALISATIE
Technische dienst Centraal Museum
Sterk Decoratie
Rijnja
AV
Daan Claessen, Shosho
fotografie: Mike Bink
ONLINE RONDLEIDING
Bekijk de online rondleiding hier.
360° TOUR
Bekijk de 360° tour hier.
Bij binnenkomst sta je oog in oog met twee gekruiste bronstijdzwaarden – het eerste wapen dat puur bedoeld was als wapen van mens tegen mens.
Een ruimtelijke tijdlijn van vitrine-eilanden laat de ontwikkeling zien van een Romeinse nederzetting, via palissades en verdedigingswallen naar de 10 meter hoge muren waarmee Utrecht werd ommuurd.
Grote jaartallen geven een context van tijd.
Animaties brengen de wanden tot leven.
De hoge muren met kantelen zijn op grafische wijze weergegeven op de hoge wanden van de zalen.
Centraal een presentatie-eiland in de vorm van Utrecht rond 1345.
Een animatie in de tussenruimte laat de bezoeker de belegering van 1345 van buiten en binnen de muren beleven.
De komst van het kanon: de muren zijn verlaagd en verdikt om de ijzeren kogels te kunnen weerstaan. Dit is duidelijk zichtbaar en ervaarbaar in de verlaagde, grafische representatie van de wanden rondom.
In een korte film per zaal reageren vier specialisten (in deze zaal planoloog Zef Hemel) op verschillende thema’s die worden aangesneden en verbinden die met het heden.
Door een poort kom je in een donkere, intieme rondgang langs de omwalling via prachtige tekeningen van Herman Saftleven.
Rampjaar 1672 betekent het begin van het einde van de stadsmuur.
In de laatste zaal loopt de grafische muur schuin weg. Het verval is verder ingetreden, de muur brokkelt af.
Met de uitvinding van het vliegtuig waren muren of waterlinies in één klap militair strategisch achterhaald en verloor de muur zijn verdedigingsfunctie.
ONTWERP
ruimtelijk en grafisch ontwerp
LOCATIE
Centraal Museum Utrecht
OPPERVLAKTE
1100 m2
TE ZIEN
12 september 2020 – 17 januari 2021
REALISATIE
Technische dienst Centraal Museum
Sterk Decoratie
Rijnja
AV
Daan Claessen, Shosho
fotografie: Mike Bink
ONLINE RONDLEIDING
Bekijk de online rondleiding hier.
360° TOUR
Bekijk de 360° tour hier.